هنگامی که خدا به قلم و آنچه می نویسد قسم خورد، پر واضح بود که این قسم بی دلیل و بی حساب نیست ، و وقتی معصوم گفت مداد العلماء افضل من الدماء الشهدا حکایت از تعیین وظفیه ای سنگین و خطیر بر دوش کسی است که نام نویسنده را به همراه دارد ، به راستی کدام قلم است که به آن می شود ، قسم خورد و کدام مطلب و نوشته است که ارزشش از خون یک مجاهد بیشتر است؟
نویسندگی هنر است ، زیرا هنر به خلق یک اثر اطلاق می شود و در نویسندگی این خلق از ذهن نویسنده تراوش می کند ، به دنیا می آید و با قلم بزرگ می شود و رشد پیدا می کند ، این زاده قلم باید چیزی فراتر از یک شعر ساده ، متن ادبی یا هر نوشته دیگری باشد ، باید تا می تواند انقلاب ایجاد کند و خواننده خود را منقلب کند ، باید روح خواننده و ذهنش را چنان درگیر کند تا از نو بنیان انسانی جدید با خواندن این مطلب شکل گیرد ، زیرا که انسان در مقابل عظمت همیشه تعظیم خواهد کرد ، هر گاه که با نوشته ای چنان نغز و پر معنا طرف باشد یا با نوشته ای که حرف از تغییر و تبدیل و ترفیع داشته باشد ، آنگاه است که میتوان به قلم قسم خورد زیاد رسالتش را کامل انجام داده است، برای مثال از قلم تاثیر گذار می توان کلبه عمو تام (به انگلیسی: Uncle Tom's Cabin) که کتابی است با موضوع ضد بردهداری نوشتهٔ هریت بیچر استو نویسنده آمریکایی را مثال زد.
کتاب در سال ۱۸۵۲ منتشر شد و تاثیر زیادی بر جنگ داخلی آمریکا، موضوع آمریکاییهای آفریقاییتبار و بردهداری در آمریکا گذاشت. این کتاب پرفروشترین کتاب داستان در قرن نوزدهم و دومین کتاب پرفروش بعد از انجیل (با کمک قانون لغو برده داری) بود و در چاپ اول ۳۰۰ هزار عدد از آن فقط در آمریکا فروش رفت.
کلبه عمو تام درابتدا به صورت پاورقی در یکی از روزنامهها چاپ شد و وقتی به صورت کتاب چاپ شد نه تنها در آمریکا بلکه در تمام کشورهای جهان نیز میلیونها نسخه از آن به فروش رفت و تا سالها نمایشهایی بر اساس آن بر صحنه تئاترهای جهان اجرا شد. دیری نگذشت که در آمریکا خانم استو از یک سو به شخصیتی بسیار محبوب واز سوی دیگر به چهرهای بسیار منفور مبدل شد. حتی در گرماگرم جنگ داخلی آمریکا آبراهام لینکلن رییس جمهور وقت آمریکا در ملاقاتی به او گفت: «پس شما همان خانم کوچکی هستید که باعث جنگی بزرگ (جنگ داخلی امریکا) شد». به دلیل اینکه جنگ داخلی ۱۰ سال بعد از انتشار کتاب آغاز شد عدهای انتشار این رمان را جنجالی ترین حادثه در تاریخ رمان نویسی میدانند.
تولستوی پس از خواندن این کتاب در ستایش آن گفت: این رمان یکی از بزرگترین فراوردههای ذهن بشر است.
وقتی قلمی بخواهد انقلاب کند اینگونه تاثیر گذار می شود تا واقعیتی را چنان شفاف ترسیم کند که هر بیننده ای را فراتر از آنچه که تصویر می کند تغییر دهید ، قلم قدرتی اسطوره ای دارد چرا که از مرزها می گذرد و ملیت ها را در می نوردد و تاثیرش را بر آن چه که مخاطب می نامیم می گذارد.
حالا با این شرح میتوان گفت که نویسنده کیست؟ نویسنده پیغامبر ذهن خود است و برگزیده شده تا بتواند آنچه را در ذهن او شکل بسته و به او الهام شده است را به مخاطبش منتقل کند ، به مخاطبی که تشنه واقعیت است ، واقعیتی که درکش بدون این نوشته غیر قابل رویت یا درک است.
نویسنده الهام بخش و رهایی بخش می تواند باشد ، نویسنده می تواند با شفاف کردن واقعیت ها تاثیر خود را بر مخاطب چنان عمیق بگذارد که تا سالها بلکه قرن ها مخاطبین خود را روشن بین و روشن گر کند.
کتاب «نیمه پنهان ماه» ۲۳ خاطرات شهید غلامرضا رهبر به روایت همسر شهید است که از سوی انتشارات روایت فتح منتشر شده است. این کتاب باعث ایجاد فیلمی مستند با همین موضوع ونام شد و توانست باردیگر جنگ را از دیدی نو به بیننده منتقل کند.
از این دست کتاب ها کم نیستند و نخواهند بود ، زیرا هر روز نویسنده ای نو زاده خواد شد و روزی خواهد توانست درذهن خواب این ملت تلنگری برای یک تغییر ایجاد کند.
در ادامه به معرفی کتاب هایی که توانسته اند تاثیر گذار باشد اشاره می کنم:
قلعه حیوانات
کتابی که گفته می شود در اعتراض به وضعیت آزاردهنده اداره حکومت توسط استالین در شوروی به نگارش درآمد و زندگی اهالی این کشور را مسخ کرده است. قلعه حیوانات رمانی پادآرمانشهری به زبان انگلیسی و نوشتهٔ جورج اورول است. این رمان در طول جنگ جهانی دوم نوشته و در سال 1945 میلادی در انگلستان منتشر شد، ولی در اواخر دههٔ 1950 میلادی به شهرت رسید. این رمان دربارهٔ گروهی از حیوانات است که در اقدامی آرمان گرایانه و انقلابی، صاحب مزرعه (آقای جونز) را از مزرعه اش فراری میدهند تا خود ادارهٔ مزرعه را به دست گرفته و «برابری» و «رفاه» را در جامعه خود برقرار سازند. رهبری این جنبش را گروهی از خوکها بهدست دارند، ولی پس از مدتی این گروه جدید نیز به رهبری خوکی به نام ناپلئون همچون آقای جونز به بهره کشی از حیوانات مزرعه میپردازند و هرگونه مخالفتی را سرکوب میکنند.
جورج اورول که در جریان جنگ داخلی اسپانیا با سیاستهای حکومت سوسیالیستی شوروی آشنا شده بود و در ضمن از پاکسازیهای خشونت آمیز دوران استالین خشمگین بود، با نگارش این رمان استبداد طبقه حاکم شوروی به سختی انتقاد کرد. در این رمان، انقلاب حیوانات مزرعه نماد انقلاب کارگری برضد نظام سرمایه داری است.
این کتاب که در اعتراض به نابرابری نگاشته شده، با فاصلهٔ کمی پس از انتشار، به فارسی ترجمه شد. معروفترین جمله این کتاب «همهٔ حیوانات باهم برابرند، امّا برخی برابرترند» است که در زبان انگلیسی بهصورت یک ضرب المثل جملهای کنایهآمیز تبدیل شدهاست.
بینوایان
نام رمان معروفی نوشته ویکتور هوگو نویسنده سرشناس فرانسوی است. این کتاب اولین بار در سال 1862 منتشر شده و یکی از بزرگترین رمانهای قرن 19 است. با شروع شورش جون در 1815 و به اوج رسیدن آن در 1832 در پاریس، این رمان از زندگی چند شخصیت و تمرکز بر مبارزات محکوم سابقه داری به نام ژان والژان و به رستگاری رسیدن او شکل گرفت. این رمان با بررسی ماهیت قانون و بخشش، تاریخ فرانسه، معماری و طراحی شهری پاریس، سیاستها، فلسفه اخلاق، ضد اخلاقیات، قضاوتها، مذهب، نوع و ماهیت عشق را شرح میدهد. رمان بیش از حد انتظار طرفدار یافت و واکنشهای انتقادی متنوع که اکثراً منفی بودند، بر رمان وارد شد. از لحاظ تجاری، این کار یک موفقیت بزرگ در سطح جهان بود.
آپتن سینکلر رمان را به عنوان «یکی از شش رمان برتر جهان» معرفی میکند.
وی در کتاب بینوایان به تشریح بیعدالتیهای اجتماعی و فقر و فلاکت مردم فرانسه میپردازد، همان عوامل و محرکهای اجتماعی که منجر به سقوط ناپلئون سوم شد. انحصار توزیع قدرت و ثروت در دست خانواده فاسد سلطنتی که از مشکلات جامعه فرانسه کاملاً بیاطلاع بودند، سبب ایجاد معضلات اقتصادی و اجتماعی در جامعه فقیر فرانسه شد و انقلاب فرانسه ناشی از همین تحولات زیرساختهای اجتماعی جامعه فرانسه بود. ویکتور هوگو در خلال پردازش شخصیتهای داستان و روانشناسی آنها، نحوه درگیری و دخالت آنان را در این نهضت اجتماعی و تودهای نشان میدهد.
رهبر معظم انقلاب درباره بینوایان می گویند: به نظر من بینوایان ویکتور هوگو برترین رمانی است که در طول تاریخ نوشته شده است. من همه رمانهای طول تاریخ را نخواندهام، شکی در این نیست، اما من مقدار زیادی رمان خواندهام که مربوط به حوادث قرنهای گوناگون هم هست. بعضی رمانهای خیلی قدیمی را هم خواندهام. مثلا فرض کنید کمدی الهی را خواندهام. امیرارسلان هم خواندهام. الف لیله و هزار و یک شب را هم خواندهام. وقتی نگاه میکنم به این رمانی که ویکتور هوگو نوشته، میبینم این چیزی است که اصلا امکان ندارد هیچ کس بتواند بهتر از این بنویسد یا نوشته باشد و معروف نباشد و مثل منی که در عالم رمان بودهام، این را ندیده باشم یا اسمش را نشنیده باشم... من میگویم بینوایان یک معجزه است در عالم رماننویسی، در عالم کتابنویسی. واقعا یک معجزه است... من به همه جوانها توصیه میکنم، نه حالا که دارم با شما صحبت میکنم، بارها این را گفتهام. زمانی که جوانها زیاد دور و بر من میآمدند قبل از انقلاب، بارها این را گفتهام که بروید یک دور حتما بینوایان را بخوانید. این بینوایان کتاب جامعهشناسی است، کتاب تاریخی است، کتاب انتقادی است، کتاب الهی است، کتاب محبت و عاطفه و عشق است.»
جان شیفته (L'Ame enchantée)
رمانی چهارجلدی اثر رومن رولان است. فضای داستان جان شیفته فرانسه در ابتدای سده بیستم است و رمان وضعیت اجتماعی این دوران را برای خواننده به تصویر میکشد. از سوی دیگر، شخصیت اصلی داستان زنی به نام آنت ریوییر است و رولان در طول داستان چگونگی بیداری زنان فرانسه را شرح میدهد. رومن رولان خود مینویسد: «قهرمان اصلی جان شیفته، آنت ریوییر به گروه پیشتاز آن نسل زنان تعلق دارد که در فرانسه ناگزیر گشت به دشواری، با پنجه در افکندن با پیشداوریها و کارشکنی ِ همراهان مرد خویش، راه خود را به سوی یک زندگی مستقل باز کند.»
رهبر انقلاب در دیدار دست اندر کاران «هفته کتاب» در سال 75 میگوید: قیمت این کتاب «جان شیفته» رومن رولان به مراتب از این بیشتر است؛ هم تاریخ است، هم ادبیات است، هم اخلاق است، هم هنر است؛ این کتاب همه چیز است، این کتاب را من سالها پیش خوانده ام...
برخی جملات کلیدی کتاب که برخی از آنها در آغاز هر فصل نوشته شده است:
ـ جایی که زندگی هست، مرگ هم هست: این نبردی است در هر لحظه.
ـ میدانم، خطر میکنم. برای آن هم خطر میکنم که بهتر بدانم. اخلاق کهنه توصیه میکرد که از خطر بگریزیم. ولی اخلاق نو به ما یاد داده است که آنکه خطر نمیکند هیچ چیز ندارد.
ـ بدا به حال دلهایی که بیش از اندازه محفوظ بودهاند! هنگامی که عشق راه به دل باز میکند، آنکه عفیفتراست بیدفاعتراست.
ـ مبارزه هرچند هم که امید پیروزی در آن نباشد، باز خود امیدی است.
ـ روح انقلاب در عصیانهای جدا جدا از هم میپاشد.
روح الله بلوردی